Να μην πιστεύεις πάντα τα λόγια, να μη βασίζεσαι και να μην επενδύεις σ’ αυτά. Τα λόγια προσαρμόζονται με μεγάλη ευκολία απ’ τον άνθρωπο που τα διατυπώνει και μπορούν να εξυπηρετήσουν κάθε είδους σκοπό. Οι μορφές τους είναι αμέτρητες· άλλοτε αρθρώνονται πρόχειρα και βιαστικά, άλλοτε χρησιμοποιούνται με τρόπο αυστηρό κι επιτακτικό, άλλοτε είναι στολισμένα και καλοδουλεμένα για να αρέσουν στ’ αυτιά που θα τ’ ακούσουν και στο νου που θα τα συλλάβει.
Το παιχνίδι των λέξεων δεν είναι πάντα αυθόρμητο κι ειλικρινές. Πολλές φορές, κρύβει τις δύσκολες αλήθειες, προωθεί εκείνα που συμφέρουν να λεχθούν και παραπλανεί για να πετύχει τους σκοπούς του ομιλητή· γι’ αυτό να τα φοβάσαι και να ‘χεις τα μάτια σου ανοιχτά ενώ τ’ ακούς, για να μπορείς να βλέπεις πέραν αυτών.
Το σώμα μπορείς να το εμπιστεύεσαι. Είναι χρήσιμο να παρατηρείς μέχρι και τον ίδιο σου τον εαυτό, όταν σου μιλάει μέσω του σώματός σου. Κάνει κινήσεις, εκδηλώνει αντιδράσεις και σου μαρτυρεί τ’ ανείπωτα, αυτά που το στόμα σου δεν μπορεί -ή δε θέλει- να πει.
Δε χρειάζεται να ξέρεις τη γλώσσα του σώματος για να τη μιλήσεις, ούτε να προσπαθήσεις για να δείξεις μέσω αυτής όσα νιώθεις. Μιλάει μόνο του το κορμί, χωρίς την άδειά σου. Δε φιλτράρεται έτσι εύκολα και δεν καλουπώνεται. Ακόμη κι εκείνοι που προσπαθούν να την κατακτήσουν απόλυτα, για να ελέγχουν τους ίδιους τους εαυτούς τους και να ερμηνεύουν τους άλλους, κάπου το χάνουν και παρασύρονται απ’ το ανυπάκουο σώμα τους και την ατίθαση έκφρασή του. Όσα κι αν ξέρει κανείς για τη γλώσσα του σώματος, πάντα κάτι ξεφεύγει· κάποιο τρόπο βρίσκει το κορμί να «φωνάξει», όταν το στόμα σιωπά κι όταν κρύβεται.
Δεν έχει σημασία αν τα λεγόμενα δε συμφωνούν μ’ αυτά που το σώμα θέλει να πει. Θα βρει αυτό τον μοναδικό του τρόπο, για να πει εκείνα που θέλει και να δείξει αυτά που νιώθει. Αν χαίρεσαι που αντιλήφθηκες τις εκδηλώσεις του, μην προσπαθήσεις επίμονα να κρύψεις κάποιο τρέμουλο στα χέρια ή ν’ αλλάξεις τη στάση του σώματος. Δεν μπορείς έτσι απλά να επέμβεις κι ίσως τότε πραγματικά εκτεθείς.
Χαμόγελα που βγαίνουν αβίαστα, κλίσεις σώματος που τείνουν να πλησιάζουν τα αντικείμενα του πόθου, κοφτές και γρήγορες ανάσες, αγγίγματα ξαφνικά, που αν προλάβαινες να τα σκεφτείς ίσως να μην τα επέτρεπες, για να μην εκδηλωθείς. Το σώμα σου σε πρόλαβε πάλι κι ακριβώς εδώ βρίσκεται η υπεροχή του έναντι του λόγου.
Αυτό είναι που θα κάνει τ’ αποκαλυπτήρια και τις φορές εκείνες που προσπαθεί κανείς να λικνιστεί ανάμεσα στις λέξεις, να κρυφτεί, να παγιδεύσει, να πει ψέματα. Η στάση άμυνας του σώματος, η συστολή των κορών των ματιών, η αλλαγή κατεύθυνσης του βλέμματος κι η ένταση που αποτυπώνεται στο πρόσωπο του «λαλίστατου» ομιλητή είναι ενδείξεις του πολέμου που μόλις ξεκίνησε το σώμα του με το στόμα του.
Δε χρειάζεται ιδιαίτερη παρατηρητικότητα για να δεις τα σημάδια, αυτά που έχοντας ως όπλο την αλήθεια τους είναι με το μέρος σου. Αν αναλογιστούμε πόσο εντυπωσιακός είναι ο τρόπος που το κορμί αυθαδιάζει κι αντιτίθεται στο στόμα, αν σκεφτούμε τον αυθορμητισμό των κινήσεων που γίνονται υποσυνείδητα και το ανεξέλεγκτο της κατάστασης, καταλαβαίνουμε τη σπουδαιότητα της γλώσσας αυτής.
Σίγουρα οι λέξεις, ο πλούτος τους κι η σωστή -επιτηδευμένη καμιά φορά- χρήση τους μπορούν να καταφέρουν πολλά. Μάλλον, όμως, το σώμα υπερέχει· αυτό συμβαίνει γιατί δρα χωρίς να προϋποθέτει σκέψη, εκφράζεται χωρίς να παρεμβαίνουν άλλοι μηχανισμοί, κι ακριβώς εδώ βρίσκεται η αυθεντικότητά του.
Να μην την υποτιμάς, λοιπόν, τη γλώσσα του σώματος. Να την εμπιστεύεσαι και να προσπαθήσεις να την ανακαλύψεις. Θα μπορέσεις έτσι να μάθεις κάποια πράγματα για τον ίδιο σου τον εαυτό και την αιτία των σωματικών αντιδράσεών σου. Θα σε γλιτώσει πολλές φορές απ’ την πλάνη του λόγου των άλλων.
Άλλωστε τα πολλά κι ωραία λόγια μην τα υπερεκτιμάς, κουράζουν και θαμπώνουν τελικά την ουσία.
Επιμέλεια κειμένου Μαρίας Σουργιά: Νάννου Αναστασία.